Katrien: “Voor mij gaat boeren over voortdurend werken aan evenwicht tussen natuur en cultuur”

Katrien Dobbelaere van De Zaailing teelt biologische groenten, kruiden en bloemen op een veld van twee hectare in Nukerke, in het hart van de Vlaamse Ardennen. In 2018 kocht Katrien haar veld. Een jaar later startte ze met de groenteteelt terwijl ze samen met haar partner Nelis het terrein begon in te richten. Ze koos van bij het begin bewust voor een ruime diversiteit aan gewassen, biodiversiteit op het veld en voor de eigen opkweek van haar plantgoed.
Katrien volgde voordien het leertraject biologische en biodynamische landbouw van Landwijzer. Ze is een mooi voorbeeld van hoe je je eigen leertraject vormgeeft. Zij volgde de eerste twee jaren, en pas jaren later - toen ze plannen kreeg voor een eigen bedrijf- het laatste half jaar van de opleiding.

Met zaad en ziel

Katrien boert met bezieling. Daarom kiest ze bewust om biologisch te telen en aan biodiversiteit te werken. Om mensen te verbinden met hun voedsel en met elkaar én om haar plantgoed zelf op te kweken. “Ik geef het zaad graag mijn intentie mee, dat het mag kiemen en groeien in zijn volle potentie. Voor mij is zaaien iets spiritueels. Dat fragiele van een kiemend plantje verzorg ik heel graag, met veel aandacht en oog voor detail. Het geeft me de vrijheid om zelf mijn rassen te kunnen bepalen, bij voorkeur zaadvaste rassen.”

“Van zaad tot oogst daar staat de Zaailing voor, en eigenlijk nog verder. Ik laat de planten graag in zaad komen om de volledige cyclus te kunnen volgen. Ik hoop gaandeweg meer ruimte te maken om zaden te selecteren en te vermeerderen. Nu doe ik dit al voor tomaten.”

Biodiversiteit op de helling

“Het landschap en onze ingrepen maken het hier tot een prachtige plek. We plantten een gemengde heg en hoogstambomen met fruit, noten en waardevolle inheemse soorten. Ons veld heeft een hellingsgraad van 9%. Bovenaan heb je een heel ander zicht en beleving dan onderaan. Daar verzorgt een lokale imker vijf bijenvolkeren en scharrelen onze Mechelse koekoeken rond in hun mobiele kippenren. Het is een oud ras dat nog echt dat kippige in zich heeft.”

“We bouwden bovenaan een koelcel en veldwinkel, en verder twee tunnels en een open waterreservoir van 700 000 liter, waar regen- en grondwater samenkomen. De hellingsgraad zorgt voor grote uitdagingen op het vlak van grondbewerkingen, erosie en arbeid. Jaar na jaar vinden we hier oplossingen voor. Zo zijn we nu aan het experimenteren met groentebedden die de hoogtelijnen volgen. Dat maakt het ook boeiend en bedrijfseigen. Voor mij gaat boeren over voortdurend werken aan evenwicht tussen natuur en cultuur.”

Waarden verenigen met de economische realiteit

Katrien teelt een ruim assortiment van groenten en kruiden, met een mooi aanbod voor chefkoks. Ook bloemen passen in het verhaal van De Zaailing. De producten vinden hun weg  naar de horeca, collega-boeren en particulieren via de veldwinkel. Ook de nieuwe dorpswinkel ‘Het huis van de Zaailing’ in Etikhove van haar vriend Nelis brengt Katriens producten tot bij de klant.

“Ik wil zoveel mogelijk voor de lokale gemeenschap telen en oogst het liefst als ik weet voor wie het is. Klanten waarderen de kwaliteit en zorgzaamheid. Ik vertel ook graag waar ik mee bezig ben. Daarom schrijf ik een wekelijkse nieuwsbrief naar meer dan 500 abonnees. Want mensen op een andere manier voeden gaat om méér dan voedsel produceren. De veldwinkel en de bloemen-zelfoogst brengen mensen tot op het veld. Ik heb niets liever dan dat ze mee komen genieten van onze plek.”

“We bouwden de voorbije jaren met hart en ziel aan ons verhaal. Ik ben best trots op wat we hier op korte tijd realiseerden, op de ziel van het bedrijf. Ik bots wel op de economische realiteit. Mijn grootste uitdaging is nu om evenwicht te vinden tussen voeden en gevoed worden en om een duurzaam inkomen te generen. Ik ga te vaak over mijn grenzen, dat moet anders. Ik wil ruimte kunnen maken voor periodes van rust, verdieping en waarnemen. Ik wil graag verder bouwen aan een betere bodemstructuur en meer met meerjarige teelten aan de slag gaan.”

Klanten blijken soms ook minder standvastig en loyaal dan Katrien had gedacht en gehoopt. Ook globale gebeurtenissen, maatschappelijke tendensen en het weer en klimaat vragen veel creativiteit van haar als boerin. “Ik wil van De Zaailing een steviger en evenwichtig bedrijf maken. Daarom bekijk ik nu andere of extra mogelijkheden, zoals evolueren naar een meer klantgedragen CSA of ook vormingen en activiteiten organiseren.”

Onderbouwd genoeg kunnen boeren

Katrien startte het leertraject van Landwijzer in 2013. Anders dan de meeste cursisten, was zij toen al actief in de biolandbouw. “Na mijn opleiding grafische vormgeving, zocht ik jarenlang mijn weg en heb ik heel verschillende jobs gedaan. In 2011 verhuisde ik van de stad naar het platteland en daar voelde ik mijn verbinding met de natuur en landbouw opnieuw.”

“Ik solliciteerde spontaan bij enkele bioboerderijen en mocht beginnen op De Zonnekouter. Dat voelde echt als thuiskomen! Ik werkte op het veld, engageerde me meer en meer in het bedrijf en wilde ook deel uitmaken van de coöperatie die toen werd voorbereid. Walter, de toenmalige boer, drong erop aan dat ik dan het leertraject zou volgen, om onderbouwd genoeg te kunnen boeren. Dat deed ik.”

“Het leertraject biedt veel waardevols aan, het is aan jou om eruit te halen wat je wil. Ik weet niet of ik dat zelf heb gedaan. Zeker in het tweede jaar was ik vooral bezig met De Zonnekouter. Ik zat in de uitzonderlijke situatie dat ik veel stage deed op de plek waar ik meewerkte.”

De pure mens achter boer en boerin

“Boer Walter was als een mentor voor mij. Niet alleen op teelt-technisch vlak, hij opende ook de hele biowereld voor me, de antroposofie, de biodynamische landbouw en de coöperatieve gedachte. Hij was steng maar rechtvaardig en wist aan te boren wat in mij zat. Die periode bracht me dichter bij mijzelf, ik heb me er ontzettend kunnen ontwikkelen. Ook andere cursisten ervaren dat vaker bij een stageboer of -boerin, of in een combinatie van stages en lessen.”

Het leertraject maakt leren holistisch, met hoofd, hart én handen. Het combineert theorie, praktijk, persoonlijke ontwikkeling en reflectie. Zo vindt iedereen ook zijn of haar natuurlijke ingang. Katrien: “Voor mij was die praktijkervaring essentieel. Ik leer door te doen, te voelen, te beleven en te reflecteren. Daarom blijven de bedrijfsbezoeken me ook zo bij. Ik vond het heel mooi hoe open en eerlijk boeren en boerinnen waren, hoe we de pure mens achter de boer te zien kregen, dikwijls ook in hun fragiliteit.”

Collegialiteit onder bioboeren

“Toen ik in 2018 concrete plannen had om op mijzelf te beginnen, volgde ik het derde jaar van het leertraject, om die stap naar bedrijfsleider voor te bereiden. Ook toen had ik het meest aan het sociaal menselijke: de uitwisseling met de medecursisten die voor dezelfde keuzes en uitdagingen om te starten stonden. We ondersteunden elkaar en deelden praktische info en persoonlijke ervaringen.”

“Die collegialiteit onder bioboeren vind ik toch echt bijzonder. En die blijft. Ik kan naar de ene boer bellen voor teeltadvies over mijn aubergines en andere collega’s doen dan weer een effort om mijn groenten te verkopen. We ondersteunen elkaar mentaal en leren van elkaar.”

“Ik neem nu deel aan de collegiale toetsing die begeleid wordt vanuit de BD-Vereniging. Geïnspireerd door de biodynamische landbouw komen we telkens op één van onze bedrijven samen, met een groep boeren en heel goede begeleiding. Je komt echt op de plek van de boer en voelt wat er gebeurt. Je kijkt mee naar de kwaliteit van het bedrijf, bent getuige, helpt en reikt aan. Ik vind het zo’n schoon gegeven, iedereen haalt er zoveel uit. We laten onszelf zien en het brengt ons dichter bij elkaar.”

Het Demeter-label van de biodynamische landbouw behalen is geen doel voor Katrien. Ze is wel heel erg geïnteresseerd in de inspiratie en de praktijken van de biodynamische landbouw. “Het is de bezieling die ik in de zaadteelt leg, de verbondenheid die ik ervaar en in het bedrijf breng. Energetisch waarnemen is iets wat in mij zit en ik nog verder wil verfijnen. Ik zou graag met de preparaten werken, maar daar kom ik nu echt niet aan toe. Ik begin bij het begin – iets waar de BD-landbouw trouwens ook veel aandacht aan besteed –: nieuw evenwicht vinden binnen De Zaailing en voor mijzelf.”