Elke zomer trekt Landwijzer met de eerstejaarscursisten van het Leertraject Bio- & BD-Landbouw op buitenlandse reis naar Dottenfelderhof, een gemengd bedrijf op een boogscheut van Frankfurt. Het curriculum van het leertraject vertrekt vanuit een agro-ecologisch gemengd bedrijf als een ideaal model voor het landbouwsysteem, waardoor deze reis een perfecte afronding is van het eerste opleidingsjaar. Dottenfelderhof is een werkgemeenschap op ruim 200 hectare met alle takken van een gemengd bedrijf: akkerbouw, veeteelt (melkvee, varkens en kippen), fruit, fijne groenten, bloemen, verwerking in een kaasmakerij én een bakkerij met een afzet in een grote hoevewinkel en verschillende marktwagens. Aangevuld met een biodynamische landbouwopleiding en een onderzoekscentrum naar veredeling van groenten en fruit vormt dit een ideale plek om een week lang inspiratie op te doen als groep.
Omdat ik dit jaar twee weken meeging naar Dottenfelderhof heb ik het voorrecht het jaarlijkse verslag over deze reis voor de nieuwbrief te verzorgen. Het was niet mijn eerste bezoek aan Dottenfelderhof, twee jaar geleden was ik er zelf als cursist. Nu ging ik in juli eerst een week mee met de Gentse eerstejaarscursisten en vervolgens begeleidde ik de Leuvense groep.
Ik geef in dit verslag vooral een impressie met veel foto’s van de (misschien elk jaar wederkerende) hoogtepunten van deze buitenlandse reis.
Terugkomen als groep
Door als groep ook als ‘gemeenschap’ te fungeren en samen te werken en leven voor een week is dit een belangrijk moment voor de groep in het leertraject. We vertrekken als een hoopje ongeleide projectielen en komen terug als ‘een groep’.
Samen werken en samen eten
Elke dag werken we een paar uur mee op het bedrijf. Naar goeie traditie wordt het wieden van de wortels gespaard voor de Belgische cursisten. Dit jaar stonden er echter historisch weinig wortels waardoor dit niet het grootste werk van de weken uitmaakte. We hebben aardappelen gerooid, bieten gehakt, appels gedund, rabarber, boontjes, goudsbloemen… geoogst. De hittegolf zorgde voor een extra uitdaging waardoor we soms al voor zonsopgang op het veld stonden. Tijdens het samenwerken leren we de boeren van Dottenfelderhof beter kennen en wisselen we uit. Op Dottenfelderhof kijkt men uit naar het bezoek van de Belgen, de gretigheid én nieuwsgierigheid van de vragen maar ook naar het samenwerken; de praktijkervaring van de cursisten die opgebouwd werd doorheen het eerste jaar valt op. Ben je afgestudeerd bij Landwijzer en je zoekt een job? Op Dottenfelderhof zijn ze steeds op zoek naar goede boeren, krijgen we als boodschap mee op het einde van de week. De wederkerigheid in de relatie – het feit dat er ook interesse en nieuwsgierigheid is naar ons toe - doet de groepen deugd. Een week lang worden we ondergedompeld op deze werkgemeenschap. Boeren als gemeenschap, de cursisten spiegelen hun eigen plannen voor de toekomst. Wil ik alleen aan de slag of wil ik samenwerken? Hoe zie ik dat? Samenwerken is niet gemakkelijk én toch wil ik ervoor kiezen?
Smakelijk eten met een groep die voedsel wil produceren, ik raad het iedereen aan. Samen eten is genieten. Het samenzijn is doorspekt met een continu gesprek over de landbouw. Gesprekken over teelttechnische, ethische, klimatologische én persoonlijke vraagstukken, over de plek van werk en arbeid in het leven.
Welke relatie heb je als boer met je vee? Bij de boeren die met dieren werken op Dottenfelderhof is dit de centrale vraag. Veel tijd doorbrengen met je kippen. Kijken, kijken, kijken. Hoe zie je dat een varken gezond is? De rondgangen bij het vee zinderen nog lang door in de gesprekken. Hoe verhouden wij ons tot landbouwhuisdieren? Kunnen we dieren zien als collega’s?
“18 uur per dag heeft een koe voeder in haar mond. Ze heeft een smaak en geur waar wij enkel maar kunnen van dromen.”
Bezoek aan Bingenheimer Saatgut
Het programma van de week is pittig maar valt ook in een ritme. In de karige vrije tijds momenten gaan cursisten op zoek naar de boeren waar ze nog extra mee willen babbelen. Boeketten maken én koeien melken haalt mensen extra vroeg uit bed. De bakkerij houdt sommigen ’s nachts wakker. An, de bloemenboerin van Dottenfelderhof is een Vlaamse, waardoor de communicatie extra vlot verloopt.
Één van de hoogtepunten van de week blijft het bezoek aan Bingenheimer zaadgoed. Met de Leuvense groep krijgen we een rondleiding van Gebhard Rossmanith. Gebhard was jarenlang de directeur van Bingenheimer, ging recent op pensioen, maar maakt graag nog tijd voor de rondleiding met de landwijzer cursisten. Hij heeft tijdens zijn carrière veel werk gestoken in lobbywerk. De rondgang maakt ons bewust van het noodzakelijke ontwikkelingswerk van zaadvaste rassen.
Hooiwinning: de dubbele messenbalk én de sterwielzwadlegger
Voor de hooiwinning werden recent twee nieuwe machines aangekocht. Beiden hebben minder zware tractoren nodig, minder brandstof en leveren een opmerkelijk betere kwaliteit van hooi. Geen nieuwe revoluties, maar aanpassingen van wat al bestond. In de geesten van de boeren is de messenbalk vaak nog miserie. De oude versie was een enkele messenbalk waarin het gras vaak opstropte. De passie waarmee Reinhard over deze machines vertelt blijft me twee keer boeien én getuigen van waarlijk vakmanschap.
Vertalen en observeren
Het Duits zou onverstaanbaar gebleken zijn moesten de rondgangen niet vertaald worden. Al jaren verzorgt Geert de vertaling zelf als leertrajectbegeleider. Mijn Duits is echter niet om over naar huis te schrijven dus neem ik een vertaalster mee. Dit jaar deed Jasmien dit fantastisch met volle overgave. Ter voorbereiding maakte ik een uitgebreide landbouwkundige woordenlijst. Deze wekte zelf de interesse van de Duitsers, doorheen de jaren kregen zij ook interesse in het Nederlands.
Als boer moet je leren kijken en observeren en dat doen we met Rocio. Net zoals in het Leertraject start de week met een spade in de bodem een kijk naar het landschap. Tijdens de rondgang over zaadteelt kijken we naar bloemen om te snappen hoe planten zich voortplanten.
De nieuwe generatie
Dottenfelderhof bestaat sinds 1968, de eerste generatie boeren is ondertussen al lang gepensioneerd. De tweede generatie boeren nadert stilaan de pensioenleeftijd. Het thema van overlevering is brandend actueel op Dottenfelderhof. Wie wordt de nieuwe generatie ondernemers en hoe zal de fakkel doorgegeven worden? Op de laatste avond van mijn verblijf hebben we als terugblik op de week een gesprek met twee jonge vrouwen die als nieuwe generatie steeds meer verantwoordelijkheid dragen. De eerlijkheid over de moeilijkheid van de generatiewissel maar hun optimisme en goesting om dit werk verder te zetten is hoopgevend. Het gaat over waarderen ‘wat er al is en waarmee je verder kan’ (de reputatie, het onderzoek, de school, de vrije grond, de infrastructuur…) én volgens hen zit de grootste uitdaging bij communicatie en bedrijfscultuur. Samenwerken staat of valt met de bereidheid om te delen én openheid.
Ik besef na deze zomer dat het een privilege is dat ik jaren zal terugkeren naar deze plek en mee getuige zal zijn van de (r)evoluties die ze doormaakt. Zoals stagairs in verbinding gaan met de stagebedrijven door zich voor aanzienlijke tijd te engageren ga ik de komende jaren in verbinding met Dottenfelderhof. Doorheen de week heb ik hier en daar gesprekken en uitwisseling zoals over het organiseren van een landbouwopleiding. We komen bijvoorbeeld Liesbeth tegen (een ex-cursist) die nu een Duitse biodynamische landbouw praktijkopleiding volgt. Ze vertelt ons hoe verschillend deze ervaring is met haar traject bij Landwijzer vanuit wat ze in deze beide opleidingen waardeert. Hoe de schaal van de bedrijven in Duitsland niet te vergelijken is met wat wij kennen in Vlaanderen. De praktijk en stage-ervaring zijn nog intensiever, er staat dan ook een vergoeding tegenover die dit engagement voor de Duitse cursisten mee mogelijk maakt. Ze is trots op haar praktijkervaring die ze opbouwt. Aan de andere kant mist ze de persoonlijke aanpak van Landwijzer, het samen onderzoeken van je motieven om in de landbouw te gaan en van je plek binnen het landbouwlandschap. Het werken aan je eigen project en de uitwisseling hierrond.
Zoals Dottenfelderhof geleidelijk aan de fakkel doorgeeft aan een nieuwe generatie komen we vanuit Landwijzer continu in aanraking met een ‘nieuwe generatie’ boeren. Doorheen de verschillende reflectiemomenten ervaar ik hoe sterk en belangrijk deze uitwisseling is. De openheid van de cursisten geeft hoop voor een landbouwsector waarin dialoog en openheid aan de basis liggen. En zo lijkt het dat de nieuwe generatie boeren, zowel in Duitsland als in België wat op elkaar zullen lijken.
Foto's en tekst: Eva Samyn, leertrajectbegeleider in Leuven
Voor meer info over de opleiding, neem een kijkje op https://www.landwijzer.be/leertraject