Opinie & actueel

Naar aanleiding van het EU-wetsvoorstel rond GGO's en zadenwetgeving dat deze zomer bekend werd gemaakt, kroop Geert Iserbyt in zijn pen. Naast de fysieke risico's, twijfelachtige beloftes en economische machtsconcentraties, belicht hij ook de ethische vragen die met die gentechnologie samenhangen.

CRISPR-Cas gaat de wereld redden, als we het rondetafelgesprek op 31 januari 2023in de Tweede Kamer mochten geloven. Zo'n mooi techniekje, daar los je alle problemen mee op: honger, droogte, emissies, ziektes en plagen. Niet voor niks was de biologische landbouwsector niet uitgenodigd bij het gesprek en hun input werd niet bij de publieke stukken gezet. De bio-sector, die in 2030 een kwart van alle EU-landbouw moet gaan uitmaken, heeft bedenkingen bij CRISPR-Cas als wondermiddel. De bezwaren betreffen drie punten: het destructieve verdienmodel dat aan CRISPR-Cas kleeft, de valsheid van de reductionistische belofte, en de aantasting van de keuzevrijheid voor consumenten, veredelaars en boeren.

De boer.inn.en uit het CSA-netwerk kwamen op twee momenten samen met Koen Dhoore om uit te wisselen over de vraag of en in welke mate de prijs van het oogstaandeel moet geïndexeerd worden. De opkomst was groot en verschillende gedeelde zorgen kwamen naar boven naar aanleiding van de huidige economische crisis. Welke prijscorrectie moet ik toepassen om als boer.in zelf met de maatschappij bij te blijven? Waar liggen de oplossingen om mijn product beschikbaar te houden/maken voor iedereen? Antoinette, die één van beide dagen aanwezig was, geeft haar kijk.

Het zesde mestactieplan loopt eind dit jaar af. Vanaf januari 2023 moet het zevende (MAP7) in voege gaan. De eerste voorstellen voor dit plan zijn vroegtijdig uitgelekt en staan nu ter discussie. Ze baren heel wat (bio)boeren zorgen. Eén van hen is bioboer Jarno Claeys, oud-cursist van Landwijzer, die sinds 2020 in Pittem groenten teelt op zo'n 2,5 ha in vollegrond, tunnels en een serre. Hij schreef er dit opiniestuk over:

Wat was er de voorbije komkommertijd (zomer 2022) aan de orde in het maatschappelijk boerendebat?

Het nieuws over de stikstofproblematiek, de stikstofmaatregelen en de bijhorende protesten in Nederland en Vlaanderen is al enige tijd niet uit de lucht. De landbouwsector moet z’n stikstofuitstoot ernstig beperken en daar is veel beroering over. De logica zegt dat als men de uitstoot van een systeem wil beperken, men best ook kijkt naar de input in het systeem. Waar komt al die stikstof in de landbouw vandaan en in welke vorm en hoeveelheid wordt ze in het agro-ecosysteem gebracht ? Het antwoord op die vraag leidt ook meteen naar de oplossing: in een agro-ecologisch landbouwsysteem is er geen probleem met stikstofuitstoot. De oplossing zit niet aan de uitstootkant, maar aan de inputkant. De wijze waarop ook nu weer door de grote actoren in het debat de (agro-eco) logische oplossing voor het probleem wordt onderbelicht, is beschamend.

Steeds vaker worden ecologische argumenten gebruikt om mechanistische en reductionistische visies op landbouw en natuur en bijhorende technologieën te promoten, die in geen enkel opzicht uitgaan van een werkelijk ecologische visie op de relatie mens-natuur. Actuele milieu- en gezondheidscrisissen zijn daarbij handige aanleidingen om zogenaamde ecologische drijfveren te verantwoorden. Goedbedoelende wetenschappers, burgers en politici, die nog steeds in hun vaak academische opleiding hebben geleerd levensprocessen analytisch en mechanistisch te begrijpen en niet ongevoelig zijn voor het technologisch oplossen van door de mens gecreëerde problemen, gaan daar graag in mee. Dat leidt tot een zogenaamd ecologisch gedreven maatschappelijke stroming, het eco-modernisme.

"Ik zie ze dagelijks bevestigd. Mijn realiteit, de realiteit van de mensen om me heen, wordt grotendeels bepaald door mijn/hun bewustzijn. Mijn realiteit en mijn bewustzijn spiegelen elkaar. Ik trek aan wat ik geloof en vervolgens geloof ik wat ik heb aangetrokken. Pas wanneer ik m’n bewustzijn verruim of verander, verandert ook (soms meteen) m’n realiteit en m’n waarneming van de realiteit om me heen." Geert Iserbyt gaat dieper in op de kracht en werking van processen die niet grofstoffelijk meetbaar zijn, en hoe de dominante stroming in de wetenschap dit ontkend en onderschat, ook in de landbouw.

Agro-forestry, boslandbouw, voedselbossen, …, ze staan internationaal binnen de agro-ecologische beweging volop in de aandacht. De ontwikkeling van een toekomstgerichte, klimaat-adaptieve en veerkrachtige landbouw en voedselproductie zal onmiskenbaar gepaard gaan met de herintroductie van productiesystemen waarin meerjarige houtige gewassen opnieuw een volwaardige plaats krijgen; en daarmee ook het herstel van meer lokale koolstofkringlopen. Dat lijkt sterk op de werking van een bos-ecosysteem en bijgevolg spreekt men vaak over bos-landbouw. Toch schuilt daarin een misverstand.

We kennen dit zinnetje ondertussen. Bij elk milieu- of voedingsschandaal, dat in de openbaarheid komt, haast de overheid zich om snel de brandhaard te isoleren, wat producten uit de rekken te laten halen of nieuwe maatregelen aan te kondigen (die niet noodzakelijk worden uitgevoerd) , om vervolgens de burgers gerust te stellen: … “er is geen gevaar voor de volksgezondheid ….” Of “consumeer voorlopig geen groenten en eieren uit eigen tuin …”.

Een tijd geleden zei een wetenschapper nav de corona-crisis : “Voor mij heeft in deze crisis de wetenschap haar gezicht verloren”. Dat raakte me en bleef hangen. "Ik kwam tot de bedenking dat voor mij de wetenschap niet zozeer haar gezicht heeft verloren, maar dat ze veeleer meer dan ooit haar ware gelaat laat zien. We bedoelen natuurlijk eigenlijk hetzelfde: diezelfde wetenschap die vaak zo snoeihard uithaalt naar alles wat zij pseudo-wetenschap noemt, toont nu meer dan ooit op welke smalle basis haar eigen waarheid is gestoeld." In dit opiniestuk verdiept Geert Iserbyt zich verder in dit thema en maakt o.a. de link naar agro-ecologie.

"De conventionele, chemisch-industriële landbouw heeft decennia lang vastgehouden aan een visie die niet enkel niet klopt, maar zelfs regelrecht het agro-ecosysteem naar de afgrond heeft geleid en boeren en boerinnen tot pionnen heeft gemaakt van de uitbuiting van bodem, plant, dier én hun eigen menswaardigheid." Geert Iserbyt stelt in dit opiniestuk dat enkel (be-)rouw de gangbare landbouw kan redden.

"Mijn droom als toekomstige boerin is er een van verbondenheid tussen mens en natuur en tussen mensen onderling, van zorg voor al wat leeft, van toegankelijke grond, van vrij te gebruiken zaad, van eerlijke lonen. Het is ook een droom van gelijke kansen voor iedereen en van gelijkwaardigheid, onder andere tussen boerin en boer."

Bio-Planet, de bio-supermarkt van de Colruytgroep, verkoopt al enige tijd kruiden uit een eigen vertical farming installatie en lanceerde basilicum als eerste product uit dit nieuw project. Niet alleen geeft Bioplanet hiermee duidelijk blijk van een onrustwekkende onwetendheid over de waarden en uitgangspunten van de biologische voedselproductie, bovendien worden de Bioplanet-klanten ernstig misleid over de kwaliteit van deze producten. 

Bomen planten voor meer CO2 opname en het zuiveren van de lucht in Vlaanderen, het klinkt fantastisch. De realiteit toont echter dat het niet zo eenvoudig is. Wetgeving, infrastructuur, visies op natuur en burenruzies bemoeilijken vaak de effectieve aanplant. Bomen planten in Vlaanderen, een van de bosarmste regio’s in West-Europa, het lijkt een onmogelijke taak. Ex-Landwijzer cursist Ben Brumagne van 'forest To Plate buigt zich over dit thema.

Dit is het 3e en laatste deel van de opiniereeks over de korte keten. Deel 1 (vrije marktlogica in de korte keten) verscheen in sept 2018, deel 2 (ontwikkelingen in de korte keten) in maart 2019 en dit 3e deel in juni 2019.

Jan van Hulle en Arne Vastershaeghe, resp. Landwijzer-cursist en praktijkopleider, bioboeren bij De Zonnekouter in Machelen aan de Leie, weten waarom er, ondanks de massale insectensterfte, op bio- en organische boerderijen meer insecten te vinden zijn dan op andere boerderijen. 'We geloven écht in de kracht van het natuurlijke systeem.'

In onze nieuwsbrief van september 2O18 verscheen een eerste opiniestuk over de korte keten.

Het onlangs verschenen Landbouwrapport 2018 heeft heel wat reacties losgeweekt. Een opmerkelijke reactie was die van Leo Van Broeck. De Vlaamse Bouwmeester windt er geen doekjes om: het rondzeulen van voedsel met vliegtuigen en containerschepen moet ophouden. Hij heeft m.i. overschot van gelijk, maar zijn boodschap is voor velen een “ongemakkelijke waarheid”.

In de landbouw gaan we dagelijks om met bodem, plant, dier, mens en natuur en in de biologische en biodynamische landbouw willen we dat doen met respect voor gezondheid, ecologie, billijkheid en zorg, de 4 basisprincipes voor de biolandbouw die IFOAM, de wereldwijde bio-beweging, heeft uitgezet. Een beetje bezinning over de eigen rechten van alle levende elementen daarin wordt steeds duidelijker een noodzaak ...

Zelden werd over de verkoop van één boerderij in hartje West-Vlaanderen zoveel gezegd en geschreven. In en rond de biosector was het midden 2018 ‘the talk of the town’. Het 25 ha grote biogroentenbedrijf Het Zilverleen in Alveringhem werd verkocht aan / gekocht door de Colruyt-groep. Wat nu?
Er circuleren uitgesproken meningen, voor én tegen. “Dit is een zoveelste voorbeeld van verticale integratie en zal leiden tot nieuwe slavernij in de landbouw”. Versus: “Goed dat de distributiesector op zoek gaat naar nieuwe samenwerkingsvormen

Terwijl de roep om faire prijzen en een betere marktorganisatie de landbouwsector regelmatig blijft beroeren, is de korte(re) keten tussen boer en consument in Vlaanderen verder in opmars; niet in het minst omdat boeren langs deze weg een betere prijs (kunnen) krijgen voor hun product. Want in de korte keten kunnen boer en boerin de prijszetters zijn.

Bioforum, onze sectororganisatie, wordt van het ene jaar op het andere door de Vlaamse overheid bedacht met een korting van zo'n 40 % op de gesubsidieerde werkingsmiddelen. Het ontslag van enkele medewerkers en de schrapping van een groot deel van de inhoudelijke werking, zijn het onvermijdelijk gevolg. De argumentatie hiervoor van de overheid is op z'n zachtst gezegd bedenkelijk.

Er zijn verrassend veel parallellen tussen de huidige maatschappelijke omstandigheden en een oorlogssituatie.
We zien veel onrust, angst, onzekerheid en isolement rondom ons. Maar die oorlogssfeer is niet nieuw. Eigenlijk leven we al decennia lang in een oorlog tegen het leven.
Dat is met name in de landbouw al lang voelbaar in de oneigenlijke omgang met bodem, plant en dier, die zo kenmerkend is voor het klassiek landbouwsysteem.

Ik neem me de vrijheid om een deur open te stampen, één die eigenlijk al wagenwijd open stond: de landbouw verkeert in een crisis die naar mijn gevoel zonder voorgaande is. Die crisis treft vandaag in de eerste plaats, en op dramatische wijze, de gangbare landbouw. Maar het zou van gezond verstand en vooral van menselijkheid getuigen om daar vanuit de biobeweging met zorg en aandacht naar te kijken.