Na het eerste jaar Leertraject Bio- & BD-Landbouw trok Liesbeth met Landwijzer naar het Duitse biodynamische bedrijf Dottenfelderhof. Daar werd haar duidelijk dat ze zich nog verder wil verdiepen in het biodynamische gedachtengoed. Daarvoor trok ze onlangs naar Rengoldshausen, een bedrijf met o.a. 26 ha groenten, 50 melkkoeien met bijbehorend jongvee, 12 massieve composthopen, een ‘wagenpark’ van 9 tractoren...
Ze beschrijft haar dag, die start om 5u25 en ons via een vogelorkest, Duitse efficiëntie en linken met de Belgische landbouwbedrijven toont hoe haar leven een nieuwe start maakt.
Biep! Biep! Biep! 5u25 in de ochtend. Ik mep mijn wekker uit, kruip uit bed en doe een paar voorzichtige stretch-oefeningen. Met een duffe kop probeer ik een outfit te kiezen die me ook op dit vroege uur warm zal houden en stap ik de keuken in. ‘Guten Morgen!’ Mijn huisgenote, Josi, heeft mijn koffie al klaargezet. Kreunend plof ik op de stoel tegenover haar. ‘Daaaaanke!’ Met een half oog op de klok gericht werk ik mijn koffie en een paar happen yoghurt (van eigen stal) naar binnen, om dan mijn werkbottinnen in en de deur uit te stappen. Eén minuut later (6u00 stipt) sta ik met minstens 15 andere collega-boeren, medewerkers en stagiairs in een grote kring in de centrale loods voor de ochtendwerkbespreking. ‘Einen sehr schönen Morgen miteinander’, klinkt het, en de oogstlijst voor de ochtend wordt overlopen. Werk wordt verdeeld, messen worden geslepen, jeeps en tractors worden toegewezen en los geht’s!
De helft van de groep verdwijnt richting de 4000m2 grote, verwarmde serre om letterlijk aan de lopende band witloof te kuisen (een teelt die het bedrijf de hele winter in een ijzeren greep gehouden heeft).
De andere helft vertrekt, gewapend met koplampen, naar het veld onderaan de heuvel om verder te planten of bieslook te oogsten. Elke dag opnieuw vloek ik op dit ontiegelijk vroege uur (en bij koud weer ook wel een beetje op de mens die bedacht heeft dat we continuïteit aan de groothandels moeten kunnen leveren en we dus ook bij vrieskou in het pikkedonker moeten gaan oogsten).
Elke dag opnieuw vult mijn hart zich weer met vreugde wanneer in het daarop volgende uur het vogelorkest vanuit het nabijgelegen bos aanzwelt, de hemel in het oosten in prachtige pasteltinten oplicht en de maan en de zon nog een tijdje kissebissen over wie het de komende tijd voor het zeggen zal hebben. Tegen de tijd dat de maan duidelijk het onderspit gedolven heeft en we gaan ontbijten (9u00 stipt), heb ik me allang weer met het vroege opstaan verzoend en ben ik eenvoudigweg blij hier te zijn, op Rengoldshausen, een 160ha groot, gemengd, biodynamisch gemeenschapsbedrijf op nog geen 3 km van de Bodensee (op de grens tussen Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland).
Wat bracht me hier? Heel simpel: de combinatie Landwijzer-Dottenfelderhof... In de 1,5 jaar dat ik het Landwijzer-traject gevolgd heb (sinds september 2019), is me zoveel duidelijk geworden over mezelf, over mijn roeping binnen de landbouw, en over de manier waarop ik binnen de landbouw zorg voor onze aarde wil dragen. Tijdens onze studiereis naar Dottenfelderhof afgelopen zomer werd het me daarnaast ook nog eens overduidelijk dat ik het biodynamische gedachtengoed ongelofelijk boeiend vind en dat ik me verder wil verdiepen in bedrijven die door een grotere groep mensen (boeren, handel, consumenten) samen gedragen worden, om zo vorm te geven aan een nieuwe socio-economisch model. En in Duitsland blijken daar nu eenmaal meer voorbeelden van te zijn dan in België. Zo ben ik dan, na enige omzwervingen, einde februari verhuisd naar Rengoldshausen… Toch wel een grote stap!
Lang ben ik hier dus nog niet, maar dat het er hier anders aan toegaat dan op mijn vorige stagebedrijven is al wel duidelijk. Gezien de grootte van de ploeg zijn strakke uurroosters, weekendshifts en wekelijkse overlegrondes in het leven geroepen. Daarnaast wordt ook sterk ingezet op een zeer grote orde en efficiëntie. Als ik alleen al maar kijk in wat voor een gezwind tempo de hele serre de afgelopen week omgebouwd werd van de winter- naar de zomerteelten: oogstresten wegruimen, bodembewerking en bemesting, verwarmingsbuizen naar beneden halen, een bewateringssysteem aanleggen, koorden hangen, plantgaten maken, tomaten/paprikas/komkommers planten en opbinden… Weliswaar met een mooi ploegje, maar de metamorfose die zich in één week kon voltrekken was toch wel impressionant. Het voelt hier echt als een goed geoliede machine aan. Maar ja, wat verwacht je dan ook anders van onze vrienden Duitsers? 😉
Een ander aspect, waar ik nog wat mee worstel, is de enorme hoeveelheid aan machines en technologie die hier ingezet wordt. Ik ben er in principe nog altijd van overtuigd dat ons landbouwsysteem veel te materiaal- en energie-intensief is. Maar eerlijk, eens je gezien hebt hoe efficiënt er geplant kan worden met een GPS-gestuurde tractor ga je er toch nog een keertje over nadenken of dit klein beetje extra apparatuur uiteindelijk geen meerwaarde biedt. Hoe ‘unheimlich’ het verder ook aanvoelt om op een plantmachine achter een onbemande tractor te zitten… En hoe spannend het ook kan worden als je even vergeet dat je aan het einde van het veld toch ook op tijd het stuur weer moet overnemen, alvorens de tractor zichzelf volautomatisch en GPS-gestuurd in de gracht rijdt 🙂.
Ook de grootte van dit bedrijf is voor mij impressionant… 26 ha groenten, 50 melkkoeien met bijbehorend jongvee, een Chinese muur aan kuubkisten, een serre- en tunnelcomplex van 0,7 hectare, een ‘wagenpark’ van 9 tractoren voor de landbouw en de tuinbouw samen, een hele serre voor de opkweek alleen, twee gigantische spuitmachines en roervaten om preparaten uit te brengen, 12 massieve composthopen voor de tuinbouw alleen, … . Alles is hier zo ongeveer een factor 10 groter dan wat ik gewend ben thuis. Wat enerzijds fascinerend en zeer leerrijk is, maar wat me soms ook wel wat doet terugverlangen naar het overzichtelijke en gezellige van onze Belgische bio-bedrijven.
Anderzijds was het voor mij dan weer een onvergetelijke ervaring om op een zonovergoten namiddag met een oeroude jeep door de vallei waarin een groot deel van onze velden liggen te rijden en Simon (één van de twee bedrijfsleiders binnen de tuinbouw) te horen zeggen ‘wat mij altijd zo blij maakt als ik hier rondkijk, is de gedachte dat al het land in deze vallei, zover je kan zien, biodynamisch beheerd wordt’. Het heeft iets van de Leeuwenkoning, en mijn initiële reactie was dan ook om te denken ‘en waar ligt het olifantenkerkhof?’ J. Maar het is wel blijven hangen… 160 hectare levende bodem, in beheer van een stichting met als doel deze bodem enkel nog dynamischer te maken, zonder overwaaiende gifstoffen van bij de buren. Ik werd er zelf ook even heel erg blij van!
Verder zijn er natuurlijk ook tal van zaken die niet zo heel erg verschillen van onze Belgische context. Een levende bodem verzorgen kan je nu eenmaal niet op honderd verschillende manieren… Het landbouwdiscours klinkt me (eens ik de vertaling vanuit het Duits in mijn hoofd rond heb) meer dan bekend in de oren. En de uitwisseling met mijn mede-stagiairs en collega-boeren is even interessant en verrijkend als bij Landwijzer. Het is ook geruststellend dat wat ik hier hoor en zie overeenkomt met wat ik binnen Landwijzer al geleerd en ervaren heb. Dat je een gemeenschappelijke denkwijze en manier van voelen en kijken hebt als het over goed en ecologisch boeren gaat…
En tenslotte is er ook nog het absoluut geweldig fijne team hier en de prachtige omgeving (bossen overal! Glooiende heuvels! Bergen op 1u rijden! Een gigantisch meer op 10’ fietsen!) die me telkens weer geruststellen dat ik de juiste keuze gemaakt heb om mijn opleiding bij Landwijzer vroegtijdig af te breken en hier in zekere zin een nieuw leven te beginnen… Kom gerust eens kijken, eens het weer mag. Auf wiedersehen!
Foto's en tekst: Liesbeth Reynders
Liesbeth volgde het leertraject biologische en biodynamische landbouw in Antwerpen. Voor meer info over de opleiding, neem een kijkje op https://www.landwijzer.be/vorming/leertraject-biolandbouw