In Nederland is begin dit jaar een heel interessant boekje verschenen met de titel “Eerlijk loon!”. Je zou kunnen zeggen dat Elske Hageraats het heeft geschreven, maar dat zou een
vertekend beeld geven. Elske nam het initiatief, stak er zelf heel veel werk in en gaf uiteindelijk de publicatie uit, en daarvoor verdient ze een kanjer van een pluim en veel aandacht voor het boekje. Maar voor een stuk is het ook het werk van studenten van Wageningen en de inhoud wordt gevormd door de verhalen van een grote groep CSA-boeren in zowel de noordelijke als de zuidelijke Lage Landen, en ook enkele in Duitsland.
Elske Hageraats is tuinder aan de noord-westelijke kant, dat is dus in Rijks-Nederland, en daar bestaat een minimumloon. Zelf verdient ze niet eens de helft van dat minimum, en bovendien kwam ze er op uit dat dit bij heel veel boeren het geval is. Lees even mee op de achterflap van het boekje :
“Sinds 1950 verliezen we gemiddeld 14 boerderijen per dag in Nederland – vaak wegens financiële problemen. Daardoor kunnen huidige boeren hun werk niet blijven doen, laat staan investeren in verduurzaming, en kunnen toekomstige boeren niet starten. Als we praten over duurzame landbouw, zouden we het dus vooral moeten hebben over een eerlijk loon voor de boer.”
Wie ooit bij ondergetekende in de klas zat weet hoe dit soort uitspraken mij naar het hart grijpen. En dat doet ook de zoektocht van Elske en de Wageningen-studenten naar voorbeelden, net als de boodschap die het boekje wil meegeven:
“Laat je inspireren, versterk de beweging en vraag ook een eerlijk loon!”
En of het inspirerend is! Tussen hoofdstuk 1 (Duurzame landbouw kan niet zonder een eerlijk loon voor de boer) en hoofdstuk 7 (Wat kan ik doen als boer, tuinder, consument of beleidsmaker?) maak je een lange reis langs vele, vele voorbeelden. Voorbeelden die je doen nadenken hoe je als boer in je relatie en communicatie met de consumenten met het vraagstuk van eerlijke verloning kan omgaan. Hoe kaart je dit vraagstuk aan? Wat kan je aanbieden aan mogelijkheden om de consument zelf stappen te laten zetten naar een faire betaling?
In het zevende hoofdstuk staat als eerste en belangrijkste aanbeveling: “Baseer je prijzen niet op de prijzen in de supermarkt. Kijk naar je kosten en je uren.”
En de volgende aanbeveling is transparant te zijn over kosten en uren. Dat zijn uitstekende aanbevelingen, maar nergens vind je in dit boekje wàt nu precies een “eerlijk” loon is. Binnen welke grenzen kan je een loon “eerlijk” noemen? Want laat ons zelf ook eerlijk zijn: buiten die grenzen komen we niet terecht bij een loon dat een beetje eerlijk is, of wat minder of meer eerlijk. Er zit een zekere bandbreedte op, maar een loon is eerlijk of is dat niet. Is eerlijk dan toch niet altijd “in verhouding tot …”?
Ik hoop dat niemand zich daardoor bekocht voelt. Want dit boekje gaat daar ook niet over. De ondertitel maakt helemaal duidelijk waar het wel over gaat: “Solidaire betaling en andere boereninitiatieven”.
Als ik dan toch een punt van kritiek mag aanhalen: er wordt veel te vaak en veel te nadrukkelijk gesproken over minimumloon. Dat is begrijpelijk in een context waarin Nederland als staat een wetgeving ter zake kent, maar dit begrip krijgt een heel andere, bijna dubbelzinnige kleur als deze publicatie verspreid wordt in Vlaanderen. Een minimum loon (in twee woorden dan) is niet voldoende, het stuurt ons in zekere zin zelfs de verkeerde kant op.
Er is dus nog veel werk te doen op dit vlak, maar hier hebben we alvast een heel sterke aanhef. Hoofdstuk 1, de link tussen eerlijk loon en duurzaamheid, is hier bijzonder sterk uitgewerkt, iets om vaak en met aandacht te lezen en te herlezen. De eerstvolgende stap zou dan kunnen zijn: “Kijk naar je kosten en uren, zoals hoofdstuk 7 zegt, maar kijk er niet alleen naar, bereken ze en doe dat als een boekhouder : zonder uitstel, volledig, getrouw.
In afwachting kunnen we niet anders dan met veel plezier en enthousiasme – warm en van harte - dit boekje ter lezing aan te bevelen.
Koen Dhoore
Eerljk Loon - Elske Hageraarts - is te bestellen via https://toekomstboeren.nl/eerlijkloon/
Deze bespreking werd ons bezorgd door Koen Dhoore, hoofddocent bedrijfseconomie in het Leertraject Bio- & BD-landbouw.
Heb je zelf ook een voorstel voor een bespreking van een boek of film? Neem dan contact op met webmaster@landwijzer.be