'Voeding en de gevende kracht van de mens. De geestelijke betekenis van de voeding' - Heinz Grill

Alleen al aan de titel van dit rijk geïllustreerd werk, vermoed je dat dit geen dagelijkse kost is, noch een zoveelste kookboek in de rij, noch een voedingsleer met na te volgen voorschriften.  Maar wel voedsel voor de ziel, zoals de gelijknamige titel van de vorige pocket-editie.  
Het boek vat een eenvoudige essentie over de voeding samen, een eerder ‘gemakkelijke waarheid’ over een van onze meest intieme levensbanden, naast het ademen:  die van het eten als een ontmoeting. Is er immers een meer elementaire manier om ons te verbinden met de wereld, en dat driemaal per dag?
Wat we ontmoeten in dit boek is de heel eigen aard van elk voedingsmiddel: wat is er karakteristiek aan elk van de zeer diverse groenten- of fruitsoorten, aan de granen, of de noten, de kruiden, de honing en de melk, of ook het vlees (en ‘de problematiek van het doden’)? Hoe werken de levenskrachten in de plant – hoe kunnen we ons dat voorstellen vooral - hoe werken ze in de mens,  en hoe staan die in wisselwerking met elkaar?
En bovenal de hamvraag: hoe werkt elk voedingsmiddel vanuit zijn eigen natuur op ons als gehele mens uit - ervan uitgaand dat we zelf uit meer dan vlees en bloed bestaan - op ons bewustzijn en onze ontwikkeling; en omgekeerd, hoe werken wij als mens in onze voeding?

Over deze innige band tussen mens en voedsel hebben we het doorgaans verrassend weinig. Wat maakt voedsel tot levens-middel en hoe nemen we ten volle deel aan die levensschenkende kracht?
Louise Fresco spitte tien jaar geleden al die levensband uit, toen ze in haar Nieuwe Spijswetten - Over voedsel en verantwoordelijkheid  het herstellen of zuiveren van onze verhouding tot voeding naar voor bracht, of, zo je wil, de ‘heiligheid’ van ons voedsel, die oude band tussen voedsel, kennis, goed en kwaad die je in de grote religies terugvindt.
Naast een oproep tot een ruimer inzicht én esthetiek in de voeding, deed ze vooral een appèl aan onze moraliteit, en liet mij als lezer verstillen bij dat donkere, kille voedselverhaal van de afgelopen decennia: dat van voedselzekerheid (nooit meer honger, dus de landbouw industrialiseren), die als offer veel onzekerheid meebracht (wat mogen/moeten we eten) en voedselvervreemding (vervaging van seizoenen, smaakkwaliteit en -diversiteit, localiteit…).
Vervolgens kwam er weer volop leven in onze voeding met een nog ‘hartelijker’ boek, Barstensvol leven. Een pleidooi voor vitale voeding, van Petra Essink en Paul Doesburg, dat in (bijna) geuren en kleuren een wezenlijke, minder zichtbare dimensie van voeding durft te onderzoeken:  de vitaliteit of levenskracht van ons voedsel.
Wat de benadering van Grill nu brengt, dat is voor mij de langverwachte, welverdiende warmte en licht in onze band met het voedsel, want in de voeding herkennen we, zo schrijft hij, ‘de scheppingskrachten van het leven’ en beleven we onszelf ‘als een vonk (…) in het grote vuur van het leven’. Een beeldende taal dus, die het hart rechtstreeks aanspreekt, het niet langer benauwt (met voeding als een ‘kwestie’) maar wijd open doet gaan:

‘Het eten(…)  is het meest nabije en eenvoudigste mysterie dat een mens door het ganse  leven zal begeleiden.(…)  In het eten vertoont zich op zeer eenvoudige wijze het aannemen. Het eten is als een waardering voor de natuur, voor de kok of de kokkin, voor hen die dicht bij je staan, voor de medemensen en voor het leven.’

De taal en tekeningen zijn ook een ontmoeting: geen kant-en- klare hap, maar – zoals het eten zelf – iets dat om verwerking vraagt: om fijn proeven, kauwen en verteren tot je het ‘eigen’ hebt gemaakt, tot iets wat ‘individueel’ wordt.
 

De beelden komen tegemoet aan die ene vraag die ik sinds mijn jeugd meedraag, toen ik het ouderlijk huis, en vooral de moestuin van mijn vader, goed gevoed verliet: wat maakt voedsel werkelijk voedend? Is dat voedsel dat zoveel mogelijk in zijn integriteit als levend geheel heeft kunnen groeien, net zoals wij mensen dat voor onze ontwikkeling ook nastreven? Voeden we ons  alleen door die ‘vitaliteit’? En uiteindelijk dankzij de boer als verzorger van die levenskracht, als regelrechte ‘levenskunstenaar’ - want die zorgt ervoor dat onze ingewanden én zintuigen levendig worden aangesproken, zoals Petra Essink het noemt?
Hoe dat nu precies in zijn werk gaat, dat een mens, zij het diezelfde boer, of eenieder die kookt en eet er ook zijn hart en ziel, of anders gezegd, zijn individualiteit en zijn bewuste zintuiglijke en gedachteleven in legt, dat beschrijft Grill. Onze gehele innerlijke natuur als mens is bij het eten betrokken, ze wordt door de voeding aangeraakt en werkt zelf ook in op de voeding. Hoe vaak herkennen we niet de eigenheid van iemand in zijn gerecht, proeven we de liefde of net de haast of chaos van de kok? Of voor wie het geluk heeft van verschillende walletjes te eten: hoe proeft de bedrijfseigen prei van de ene boerderij in vergelijking met de andere boerderij?
We zouden met andere woorden geen mens zijn, mochten we het eten alleen maar (op)nemen, en er niets van onze eigen scheppende kracht aan toevoegen. Voedsel telen, kiezen, koken en eten: het is een volledige keten van natuur- en sociale processen die we ‘opnemen’, maar vooral een verhaal van geven. Grill beschrijft dit proces van zelf als mens levenskrachten (warmte en licht) toe te kunnen voegen aan deze die vanuit de natuur gegeven zijn.  

En zo bekeken, wordt voeding plots verrassend ongecompliceerd, een gebied waarin we net onze ware vrijheid, onze menselijkheid kunnen ontwikkelen. Of om de Landwijzerspreuk even alle recht te doen: ‘onze voeding veredelen en onszelf veredelen aan de voeding’. Dat maakt voor mij het verhaal eindelijk heel.

Ik wens dat het boek vele mensen levenslang mag smaken…

Wivine Heynderick

Het boek kan je bestellen via order@zorrobooks.be  bij uitgeverij Zorro & via info@dezonnekeuken.be bij Peter Vandermeersch,  die ook verdere toelichting of voordrachten verzorgt voor wie dit wenst.