Op De Daalkouter vertellen biologische bessen, eieren en ijsjes over herstellende landbouw

De Daalkouter in Herzele is een vrije zelfplukboerderij. Iedereen kan er - zonder abonnement - van begin mei tot eind september terecht om biologisch fruit en bloemen te plukken en om scharreleieren en andere producten te kopen in de veldwinkel. Klanten zijn ook welkom om te genieten op het veldterras en de schoonheid en diversiteit van het veld te beleven. 

Aardbeien en frambozen vormen de intensieve hoofdteelten van De Daalkouter. Je vindt er ook meloenen, aalbessen, jostabessen, blauwe en vele andere bessen, appels, peren en pruimen.
Daar stopt het aanbod van Hannes Van den Bossche en diens vriendin Betse De Vos niet. In hun jong voedselbosje groeien noten, paddenstoelen en bijzondere fruitsoorten. Samen met broer Maarten houden ze bijen. En ze verkopen sappen, confituren en ijsjes van hun eigen fruit.

Hannes: “Wij kozen bewust van bij het begin voor een grote verscheidenheid: zacht en hard fruit én kippen en bijen, verschillende teeltmethodes, intensieve en extensieve teelten én grasland, directe verkoop én verwerking. We geloven sterk in het gemengde karakter van een boerenbedrijf. Een grote diversiteit is boeiender en mooier, duurzamer en sterker.”

“Al die verscheidenheid op twee hectare zorgt voor kleinschalige teelten. Maar met onze aardbeien en frambozen tonen we dat we ook veel kilo’s produceren, dat we niet in de marge boeren, maar een grote groep mensen in de omgeving vijf maanden per jaar kunnen voeden met vers lokaal fruit.”

Aan de start van hun landbouwbedrijf gingen jaren van dromen, plannen, leren, ervaren, geluk hebben en durven vooraf. Hannes volgde het leertraject van Landwijzer. “Ik was sociaal werker en had een grote bezorgdheid over van alles dat er in de wereld gebeurde. Op den duur zou ik een zure mens geworden zijn, ik moest er zelf iets aan gaan doen! En dat deed ik. Wat je eet en hoe je voedsel teelt heeft zoveel impact op hoe de wereld eruit ziet. Daar maakte Landwijzer me nog bewuster van. En impact, dat wil ik! Denk aan landschapsinrichting, biodiversiteit en natuur, je eigen lichaam en gezondheid, je relaties en nog veel meer. ”

“Landwijzer is een organisatie met het hart op de goede plaats, die me geholpen heeft om mijn weg te vinden in de droom die ik had. De groep cursisten is zo divers maar je deelt dat je allemaal samen een hogere missie hebt en werkt maakt van een andere, toekomstgerichte landbouw. Eigenlijk was die hele opleiding een rollercoaster: ik begon met een idee en eindigde ergens helemaal anders met een concreet plan.”

Hannes vertelt hoe waardevol de uitwisseling met zijn stageboeren en medecursisten was. Hoe het contacten zijn die blijven. En hoe ze zijn visie en De Daalkouter mee richting gaven. Rond permacultuur en meerjarige planten bijvoorbeeld. “Meerjarigen zijn minder veeleisend voor de bodem en het bodemleven. Ik hoop dat ze in de toekomst meer deel zullen uitmaken van ons dieet. Het heeft mee onze keuze voor fruit bepaald. Ideologie en ondernemerschap moeten hand in hand gaan. Het zorgt ook vaak voor lastige afwegingen. Voedselbossen zijn voor mij deel van een gemengd landbouwsysteem, naast de waardevolle eenjarige groenten.”

“Tijdens je stages word je meegenomen door boeren die hun stiel ademen, die geboren zijn tussen de peren en de aardbeien en hun kennis en ervaring met je delen. Dat netwerk van boeren en boerinnen is het allerbelangrijkste voor mij als jonge boer. Dat ik iemand kan bellen om raad te vragen en uit te wisselen, dat ik materiaal mag lenen. Dat ik in contact sta met mensen die gelijkaardige stappen aan het zetten zijn en met wie je visie deelt.”

“Twee stageboeren van weleer zijn hier een paar keer spontaan langsgekomen op het veld. We lopen dan samen rond, ze geven advies, we delen onze ervaringen, dat is zalig en onbetaalbaar! En samen kunnen we onszelf even verliezen in hoe we onze frambozen het mooist kunnen presenteren. In de frambozenbootjes die ik online vond, een verpakking die zij kennen van vroeger. Het leuke is dat mijn eerdere stageboeren ondertussen ook iets kunnen leren van mijn ervaringen. En dat ik die kennis en ervaring nu ook kan doorgeven aan Landwijzer-cursisten die hier stage komen lopen.”

In 2019 – nog tijdens Hannes’ opleiding – vonden zij twee hectare grond in Herzele, die ze langdurig van familie kunnen pachten. Zo ontstond De Daalkouter. 
De kale maïsakker transformeerde in 2020 in een veld met 1600 lopende meter aan bessen, 8 are aardbeien in een wisselsysteem van 1 op 6, ruimte voor 100 legkippen met een mobiele stal en een bloemenplukweide. Er werd een grote natuurlijke vijver aangelegd. Tussen de bessen plantten ze tal van fruit- en notenbomen aan. Rondom kwamen houtkanten en bloeiende hagen. Zo integreren Hannes en Betse de natuur op de akker.

“Vier jaar geleden was het hier een dode boel. Nu is er al veel leven, en er is nog zoveel mogelijk. Dat motiveert mij enorm. De natuur is zo veerkrachtig! Als ik nu een hand aarde neem, krioelt het van het bodemleven. We hebben een torenvalk, mollen en hazen en genoeg belagers, zoals het lieveheersbeestje, om de bladluizen van de aardbeienplanten te houden. Aan onze grote poel zitten veel libellen, en erin kikkers en salamanders. Voor de natuur is dat een wonderbaarlijke investering. Maar niemand maakt de boekhouding van de natuur op.”

“Mensen zien dat we een effort doen en waarderen dat enorm. Bankjes en bordjes overal, het onderhoud van de paden, het aanleggen van de poel: dat vraagt veel tijd en geld. En ja, in de prijs van de aardbeien zit voor een stuk de beleving, onze duurzame keuzes en zorg voor die natuurlijke diversiteit verrekend. We vertellen heel vaak en goed wat we doen en waarom, en wat dat zegt over de werkelijke prijs van voeding. Ik neem mensen heel graag mee in ons verhaal. Dat we de honingbijen houden voor de bestuiving bijvoorbeeld en dat we 15 kilo in de kast laten zodat ze op hun eigen honing kunnen overwinteren. 15 kilo, dat zijn veel potjes honing. De weinige honing die we verkopen, worden honingpotjes met een verhaal dat aan het denken zet. Dat is heel schoon.”

“We hebben een heel divers publiek  - vaak uit de buurt. Dat we het vertrouwen van zoveel mensen met heel verschillende levenswijzen winnen, is zo belangrijk. Jong en oud komt hier plukken en genieten, we verkopen kilo’s van ons heerlijk fruit, er is zoveel enthousiasme, en mensen stappen uit hun comfortzone en komen hier voor het eerst binnen. Dat vind ik de mooiste momenten.”

“’Herstellende landbouw’ is een veelzeggende term die ik steeds vaker gebruik. Het gaat om herstellen op zoveel niveaus: de bodem, de leefomgeving, de relatie boer en de lokale gemeenschap, de verbondenheid tussen mens, landbouw en natuur. Of neem nu de knotwilgen. Dat is echt hét landschapselement in de Vlaamse Ardennen, maar er zijn er zoveel verdwenen. Wij hebben er weer geplant en dat doet mensen deugd.”

“Het gaat eigenlijk super goed. Waar we vorige jaren nog fruit aan collega’s leverden, verkochten we dit jaar al ons fruit via zelfpluk en onze veldwinkel, of verwerkten we het. Dat was ook ons doel. Er is meer geplukt en er kwamen meer klanten, alles loopt. Maar het is ook heel pittig. Ons grootste vraagstuk nu is de combinatie privé, werk en inkomen.” De opstartjaren brachten veel uitdagingen, werk en zorgen met zich mee en ondertussen kregen Betse en Hannes ook twee kinderen. “Ons inkomen groeit, en ligt in de lijn van wat ik becijferde in ons ondernemersplan. Op termijn willen we natuurlijk voor ons beiden een eerlijk inkomen én nog een gezinsleven.”

“Een gemengd bedrijf en korte keten passen bij onze ideologie en het is ook wat de mensen graag willen. Maar het maakt ook dat er heel veel bordjes met één of twee mensen omhoog te houden zijn. Ik zie veel korte ketenboeren die veel te veel werk op hun eentje doen. We hebben een droom en we gaan ervoor, maar kunnen we dit op die manier nog tien jaar volhouden?” Hoe we de agro-ecologische landbouw nog duurzamer maken voor boeren zelf, is een uitdaging voor boeren én consumenten.

“De landbouw vraagt je om voortdurend creatief en innovatief te zijn. We kiezen er bewust voor om niet zomaar te gaan uitbreiden of te intensiveren. Wat we doen moet passen in ons verhaal en onze fruitijsjes zijn daar een prachtig voorbeeld van.
Tien jaar geleden werden Betse en ik op rondreis in Zuid-Amerika verliefd op de lokale paleta's, fruitijsjes die je op elke straathoek kon vinden. Puur fruit, op een stokje. We droomden al langer van eigen fruitijsjes, met ons fruit én tegen voedselverspilling. Sinds dit jaar hebben we ons eigen kleinschalig ijsatelier en maken we ijsjes die voor 75% uit puur biologisch fruit van onze boerderij bestaan, aangevuld met een kleine hoeveelheid biologische rietsuiker en water. Je kan de fruitijsjes in onze veldwinkel kopen en we verkopen ze ook aan andere lokale winkels en horeca. Onze verwerking laten groeien, is één van onze toekomstplannen voor meer evenwicht in ons bedrijf en leven.”

Je kan De Daalkouter volgen via facebook en instagram  
Foto’s: Landwijzer en De Daalkouter
Oktober 2023
Lees meer over het leertraject van Landwijzer, vraag de infobrochure aan en meld je aan voor een info-avond