Het is ondertussen een traditie geworden: begin februari trekt een Vlaamse delegatie uit de bio(dynamische) landbouwsector samen naar het Zwitserse Dornach. Ze vervoegen daar bijna 1.000 andere deelnemers vanuit de hele wereld voor de jaarlijkse biodynamische landbouwconferentie. Ellen Winkel, hoofdredacteur van 'Dynamisch Perspectief' was er ook bij en schrift haar ervaring neer over de conferentie, die dit jaar als thema 'De aarde als levend wezen' had.
“Vraag altijd eerst toestemming voordat je begint met het bewerken van een akker. En spreek aan het eind van het werk je dank uit”, antwoordt Etha Widiyanto uit Bali op de vraag wat ze Westerse boeren zou aanraden. Etha is een van de sprekers op de internationale biodynamische conferentie in Dornach van 5 tot 8 februari 2025 met als thema ‘De Aarde als levend wezen’. In 2024 heeft ze samen met anderen een biodynamische vereniging opgericht op Bali. Haar advies om even contact te maken met de akker is simpel. Maar het vraagt wel een bewuste houding.
Voor mij is het de achtste keer dat ik de landbouwconferentie in Dornach bezoek. Maar voor het eerst mag ik als Nederlander meegenieten van de bruisende dynamiek en gezelligheid in het huis waar 25 Vlamingen logeren en hun maaltijden delen, waarvoor ze stapels kratten groenten en emmers yoghurt van hun boerderijen hebben meegenomen. Voor de conferentie zijn 700 mensen uit de hele wereld naar Dornach gereisd, ook uit Rusland en China, en dat al die mensen overal op Aarde werken aan een mooiere wereld geeft een warm en verbonden gevoel. Wat me opvalt is dat de laatste jaren de stem van inheemse culturen luider klinkt in het programma. Om van de veelheid van lezingen, workshops en ontmoetingen een samenvatting te maken, is onmogelijk. Ik noem enkele highlights.
Monique Macfarlane uit Nieuw-Zeeland nam aanvankelijk, als ze aan het werk ging op haar tuin, lange lijsten mee van wat er die dag moest gebeuren. Nu gaat ze erheen met in haar hoofd slechts enkele klussen die ze wil doen. Verder laat ze zich leiden door wat in haar opkomt als ze aan het werk is, door te luisteren naar haar omgeving. En nu ze vanuit die verbinding werkt, merkt ze hoe ongepast het is om met Kerstmis de geboorte van het licht te vieren terwijl de zon op het hoogste punt staat; en met Pasen met eieren en kuikens bezig te zijn, terwijl ze pompoenen aan het oogsten is in de herfst.
Eduardo Rincón uit Mexico leerde in zijn opleiding hoe fotosynthese werkt: CO2 en water worden door zonlicht omgezet in suiker en zuurstof. Maar als hij dan weer op zijn boerderij was en alles om zich heen zag groeien, kon hij die abstracte formule met geen mogelijkheid verbinden met wat hij daar waarnam. Het was een dode gedachte in zijn hoofd. Totdat het hem lukte die gedachte naar zijn hart te brengen: hij zag hoe het zonlicht in het midden van de formule stond, en ervaarde hoe de zon zorgdraagt voor transformatie van materie. Het gaf hem een nieuw, levendig begrip van het proces van fotosynthese.
Op een ander moment vertelt Jasmin Peske dat ons voedsel innerlijke processen stimuleert. Ik combineer die beelden en zie voor me hoe de zon in onze voeding zorgdraagt voor transformatie in ons lichaam.
Er is een BD-boerderij boven de poolcirkel. Maar is er ook een BD-boerderij op de evenaar, met percelen erboven én eronder. Die kan aan de ene kant van het bedrijf het koehoornpreparaat ingraven, bij het begin van de herfst, en ze aan de andere kant van het bedrijf weer opgraven, als begin van de lente.
Tobias Hartkemeyer neemt de boerderij over van zijn vader, maar hij wil het anders doen: omschakelen naar biodynamisch, omvormen naar Community Supported Agriculture en een school starten zodat kinderen in verbinding zijn met aarde, planten en dieren. Tobias vraagt zijn vader wat hij van deze plannen vindt. Zijn antwoord: “It’s impossible. But is has to be done.”
Er zijn boeren die hun bodem laten zingen. Zingen tijdens het sla planten helpt om met een grote groep planters netjes te werken. Als bij een training in Zuid-Afrika de composthoop mooi is opgebouwd, danst de groep er zingend omheen en is het alsof een licht over het veld verschijnt dat in de planten wordt opgenomen en via de wortels in de aarde stroomt. Bij de afsluiting van de conferentie zingen de honderden deelnemers met zijn allen in de zaal in canon ‘Wees stil en luister, neig het oor van je hart, luister naar de Aarde’.
Ruben Segers en Antoinette Simonart vertellen hoe de Kollebloem van een familiebedrijf is omgevormd tot een coöperatief bedrijf, waarvan de grond en de gebouwen zijn vrijgekocht door de grote kring mensen die om de boerderij heen staat. ‘You never farm alone’ is het motto van de Kollebloem. Toen de kring van internationale BD-vertegenwoordigers deze plek in november 2024 bezocht, vonden ze dit motto zo inspirerend, dat de conferentie van 2026 dit thema meekrijgt: You never farm alone.
Ellen Winkel
Februari 2025
Foto's: Goetheanum_Xue Li. (eerste 3) en Ineke Docx (laatste 3)