Ik neem me de vrijheid om een deur open te stampen,
één die eigenlijk al wagenwijd open stond: de landbouw verkeert in een crisis die naar mijn gevoel zonder voorgaande is. Die crisis treft vandaag in de eerste plaats, en op dramatische wijze, de gangbare landbouw. Maar het zou van gezond verstand en vooral van menselijkheid getuigen om daar vanuit de biobeweging met zorg en aandacht naar te kijken.
Waar wordt vandaag nog een boterham verdiend?
Het is geen nieuws. Wat vandaag gebeurt is het onvermijdelijke resultaat van een falend landbouwsysteem, waarvan van het falen aangekondigd was en lang vooraf voelbaar. Maar dat het ook geen "nieuws" is dat de media haalt, of althans in de media en op het publieke forum niet op ernstige wijze wordt geanalyseerd, is al even zorgwekkend als de toestand waarin zich een groot deel van de gangbare boerengezinnen bevindt.
De crisis zit ondertussen overal, in alle sectoren. Al gedurende zeer lange tijd in de varkenshouderij, idem dito in de rundvleesproductie, en de melkveebedrijven volgen op korte afstand. Waar wordt vandaag nog een boterham verdiend?
In de landbouwpers lees ik artikels die bladzijde na bladzijde en sector na sector het "huilen met de pet op" beschrijven. En hier en daar een doekje voor het bloeden, dat er met deze of gene handelspartner een gesprek is geweest over "de toestand". En dat er begrip is en bereidheid om misschien een oplossing te zoeken ...
Totale afwezigheid van een systeem
En mogelijks heeft u ook hier en daar een meelevend column gelezen, zoals die waarin 2015 een "kl...jaar" werd genoemd. Plaatsvervangend mijn excuses. Zonder de betreffende columnist persoonlijk te viseren (ik begrijp ook zijn situatie), moet het mij van het hart dat ik dergelijke opinies niet alleen aan de platte kant vind, maar dat het ook te gemakkelijk is, om deze afschuwelijke – en niet te vergeten: structurele en in het systeem ingebakken – crisis af te wentelen op een jaar dat "kl..." zou geweest zijn.
Deze crisis is het falen van een landbouwsysteem dat nauwelijks die naam waard is, omdat het gekenmerkt wordt door de totale afwezigheid van een systeem. Het is eveneens het falen van het beleid dat nauwelijks die naam waard is, omdat ... etc. En het is het falen van de landbouworganisaties, die het landbouwsysteem en beleid tegen beter weten in zijn blijven verdedigen, en nauwelijks ... etc.
De crisis in de gangbare landbouw is "onze" zaak, die van alle boeren, gangbaar en bio. Het dieptepunt kan het keerpunt worden. In de biologische landbouw zit ervaring met systeemlandbouw waarmee ook gangbare boeren kunnen blijven boeren.
Kwetsbaarheid
Voor alle duidelijkheid: de toestand beschrijven is zinvol, en zeggen dat het "kl..." is getuigt op zijn minst van medeleven. Het zou dus nog erger kunnen, maar waar blijft het perspectief ? Wie van de gangbare spraakmakers neemt het op zich om te pleiten voor een landbouw met meer systeem, meer fundament, en voor een beleid dat een kader biedt voor een landbouw die beter gewapend is voor de toekomst ?
Maar dat is een luik van het verhaal. De gangbare landbouw, zoals hij zich de voorbije decennia heeft ontwikkeld, is extreem kwetsbaar geworden voor de aanvallen van het nietsontziend economisch systeem van de vrije markt. En die extreme kwetsbaarheid heeft gemaakt dat de gangbare landbouw thans op vrijwel onherstelbare wijze getroffen wordt. Maar het doet niets af van de onvermijdelijke kwetsbaarheid van de primaire landbouwproductie in een liberaal geïnspireerd agro-businesscomplex. Die kwetsbaarheid is inherent aan de aard zelf van de landbouw en haar productie.
Een gezamenlijke aanpak van de crisis
Landbouw kan alleen wel varen in een politiek en economisch systeemdenken dat het belang van lokale landbouw inziet, ook en vooral voor de langere termijn, en daarin "investeert".
Tegelijk moeten we ons ervan bewust zijn dat de biologische landbouw weliswaar minder extreem kwetsbaar is, maar niet per definitie immuun is voor "luik 2" van de crisis: de brutale economische oorlog, zoals die nu in volle hevigheid woedt bij onze gangbare collega's.
Gangbare bedrijven die nu ten onder gaan, zullen nooit meer omschakelen. En dat geldt al evenzeer voor de gangbare bedrijven die de storm overleven door hun bedrijfskapitaal in de bank en hun productstroom in de afnemende industrie te "integreren".De crisis in de gangbare landbouw is "onze" zaak, die van alle boeren, gangbaar en bio. Het dieptepunt kan het keerpunt worden. In de biologische landbouw zit ervaring met systeemlandbouw waarmee ook gangbare boeren kunnen blijven boeren. Tijd voor toenadering, en een gezamenlijke, collegiale aanpak van de crisis.
Koen Dhoore