'De boer als ervaringswetenschapper' - T. Baars & A. de Vries

Handboek voor ervarend leven in de landbouwpraktijk

Dit boek gaat over leren in de landbouwpraktijk, en mag dus niet ontbreken op onze 'bovenste pank'. De titel sprak me direct aan, er hangt een soort spanning in: 'boeren als ervaringswetenschapper'. Wetenschap en boer(inn)en, het is niet altijd de beste combinatie. Daarbij denk ik aan het hele GGO-verhaal, waarbij wetenschap en de ervaring van boeren tegenover elkaar komen te staan. Nochtans laat het boek zien dat er wel degelijk bruggen te maken zijn. Wanneer onderzoekers die hun kennis uit de landbouw hebben gehaald, terugkeren en weer naast boer(inn)en gaan staan om samen tot een besluit te komen.

In eerste instantie is het boek bedoeld voor adviseurs die boeren begeleiden, en dus proberen om dingen 'aan' boeren te leren. Het leek me echter ook interessant voor cursisten die leren 'van' boeren. De auteurs laten zien hoe belangrijk het is om zich te verbinden met de boeren die ze begeleiden. Daarbij moeten ze eerst zelf leren hoe de boer in zijn bedrijf staat, en op welke manier het bedrijf werkt, om nadien te bekijken welk advies een ondernemer kan helpen. Ze leren dus eerst 'van' boeren om daarna 'samen met' hen iets te leren.

Daarbij komen de onderzoekers tot de constatatie dat hun naakte wetenschappelijke kennis in veel gevallen onbruikbaar is. Ze hebben nood aan een "denk- en begrippenkader dat bij het handelen aansluit en tot nieuw handelen inspireert". In het boek gaat het trouwens nooit om zomaar kennisoverdracht, het gaat erom te komen tot veranderingsprocessen. Taal speelt daarbij een cruciale rol. "Het is noodzakelijk een eigen taal te ontwikkelen, die bij de ervaring aansluit." Om de brug te maken tussen de ervaringen van de boeren en de adviseurs is het zoeken naar manieren om ervaringen te verwoorden. Daarbij brengen de onderzoekers 'technische', 'economische' of 'systeem'vragen terug naar het eigen zoekproces van de boer. Ze zoeken steeds naar manieren om de de abstractie van de kennis tot leven te brengen in het handelen. Daarbij kiezen ze meestel voor de meest evidente oplossing, gewoon mee het veld op.

Verschillende stijlen en manieren om vragen te stellen, inlevend waarnemen, een verbinding aangaan met het bedrijf, ... Het boek kan als handboek, met veel voorbeelden én verwijzingen naar onderzoek, een hulp zijn voor iedereen die samen met boeren wil leren over landbouw. Of zoals de auteurs het misschien liever zouden verwoorden, leren ván de landbouw.

Het boek is het resultaat van een driejarig demonstratieproject rond leermethoden, onderzoek en advies in de landbouw. Het bevat veel informatie, en hoewel er ook veel levendige voorbeelden in staan, is het toch een uitdaging om het te lezen. Voor mezelf, als steeds lerende 'boerenzoon' op De Kollebloem, was het zeker behulpzaam en dus de moeite waard.

Ruben Segers