'De Nieuwe Biologie' - Robert Augros en George Stanciu

Doorbraak in de wetenschap van het leven

Op het eerste gezicht is dit geen aantrekkelijk boek. Het ziet eruit als "iets" uit de jaren 80 van de vorige eeuw, en dat is het ook. Maar na (exact) 25 jaar is de vernieuwende boodschap nog steeds brandend actueel, en heeft de inhoud zoals die toen werd verwoord nog niets van zijn aantrekkelijkheid verloren.
Dit boek gaat over biologie, maar de ondertitel verraadt al dat we dat begrip best meteen bekijken in zijn breedste en diepste betekenis : de wetenschap van het leven.

De auteurs zijn niet de minste in de wetenschappelijke wereld : Robert Augros was ten tijde van het verschijnen van het boek hoogleraar filosofie in Manchester, New Hampshire (hij is er momenteel nog steeds hoofd van het Departement Filosofie van St Anselm College), en George Stanciu (ondertussen emeritus) leidde de faculteit wiskunde-natuurkunde aan de universiteit van Bedford.

Deze beide heren mochten naar waarheid op hun boek vermelden dat ze geschreven hebben over de wetenschap van het leven. Het beeld dat zij ons geven van de natuur is de neerslag van zo'n driehonderd wetenschappelijke publicaties die ze hebben doorgenomen in de domeinen van biologie, evolutie-onderzoek, genetica, paleontologie, ecologie en gedragswetenschappen. Deze brede kijk vanuit de "universitas" is een absolute verademing in deze tijd waarin kapot-analyseren maar al te vaak het credo is, en hokjes-denken de norm.

Enigszins kort door de bocht en persoonlijk geïnterpreteerd is de achterliggende gedachte dat sommige "dochters" van de oude natuurwetenschap, zoals wiskunde en fysica, vandaag nog steeds sterk evolueren (theorieën rond relativiteit, synchroniciteit, ... ) maar dat het moederskindje biologie is blijven "hangen" in een dominante evolutietheorie die haar geen kant meer laat opgaan. Uiteraard zijn deze wetenschappers geen tegenstanders van de evolutietheorie, alleen beschrijven zij in dit boek de evolutie vanuit de actuele stand van de wetenschap, Darwin ver voorbij.

De natuur wordt gekenmerkt door een aantal steeds terugkerende motieven die onverenigbaar zijn met de uitgangspunten waarmee Darwin het in zijn tijd moest doen, gezien de toenmalige stand van de wetenschap (voortplanting volgens meetkundige reeksen, natuurlijke selectie en overleven van de meest geschikte). De wetenschappelijk vastgestelde drijfveren van de natuur zoals we die vandaag kennen, vormen voor de auteurs ook het kader waaraan de inhoud van het boek wordt opgehangen, en het zijn meteen ook de titels van de belangrijkste hoofdstukken : samenwerking, harmonie, doelgerichtheid en hiërarchie.

In hun voorwoord verontschuldigen de auteurs zich bij Moeder Natuur voor hun onvermogen om recht te doen aan haar rijkdom, schoonheid en wijsheid. En drukken zij de hoop uit dat hun boek zowel voor biologen als voor anderen nuttig en interessant kan zijn. Dat is op schitterende wijze gelukt. Bij de allerlaatste zinnen van het boek kan je niet anders dan helemaal overtuigd instemmen :
"De natuur die we in dit boek zijn tegengekomen, is een voorbeeld voor ontwerpers en kunstenaars. Door haar eenvoud, zuinigheid, schoonheid, doelgerichtheid en harmonie is ze een schitterend model voor de ethiek en de politiek. En deze herontdekking van de wijsheid van de natuur vraagt om een nieuwe biologie."

Een duim en een pluim voor de vertaling van (een mij onbekende) Tjalling Bos. Geen omzetting van woordjes in een andere taal, maar een echte vertaling in echt Nederlands : rechttoe-rechtaan, zonder taalfouten, wars van elke "verkleutering" van de lezer (ook als die toevallig geen wetenschappelijke opleiding zou genoten hebben), in zinnen die de inhoud niet zomaar weergeven, maar in woordkeuze en zinsbouw uitstralen.

Dit boek is mij op een heel bijzondere wijze dierbaar omdat het iets met mij gedaan heeft:

Na jarenlang helemaal ingenomen te zijn door en met de landbouw, gaf het mij opnieuw de zin om (toegegeven : niet gehinderd door overdreven kennis) voortdurend alert te zijn voor wat mij uit de niet agrarische natuur tegemoet komt.

Het boek gaf nieuw enthousiasme en inspiratie aan mijn jarenlange zoektocht naar een actief en pro-actief economisch model dat beter past bij biologische landbouw en voeding dan wat we nu – samen met onze collega's van de gangbare landbouw – moeten ondergaan.

Het boek legde de perfecte voedingsbodem om nadien, nog eens en minstens evenveel, te genieten van dat andere schitterende boek over evolutie : "Dwarskijken op Darwin" van Jan Diek Van Mansvelt.
Warm aanbevolen, allebei! 

Koen Dhoore