Donderdag 2 februari 2023 waren boeren, Landwijzercursisten & collega's aanwezig op de doctoraatsverdediging van Hans Vandermaelen (ILVO, Ugent).
In zijn onderzoek 'de verstedelijking van de agro-ecologische reproductie van bodemvruchtbaarheid' verkent Hans, vanuit zijn discipline als stedenbouwkundige, de rol die steden kunnen opnemen in de agro-ecologische opbouw van bodemvruchtbaarheid.
Thema's zoals verstedelijking & landbouw worden vaak voorgesteld als moeilijk te verzoenen omdat ze op het eerste zicht dezelfde open ruimte nodig hebben voor hun doelstellingen. Maar dit onderzoek ontdoet zich van deze tegenstelling en biedt een verbindend perspectief tussen de kracht van agro-ecologie en de beleidsbelangen.
In functie van zijn onderzoek was Hans 2 jaar vrije leerling in het Leertraject Bio- en Biodynamische Landbouw van Landwijzer. Hierdoor leverde hij een unieke bijdrage die vertrekt vanuit een boerenperspectief.
Het doctoraatsonderzoek kijkt naar de verstedelijkingsprocessen en stelt vast dat de invulling van open ruimte hoofdzakelijk georganiseerd werd in functie van huisvesting, recreatie, natuur, industrie... Om deze doelstellingen te financieren werd de verkoop van het eigen patrimonium geregeld aangesproken waaronder ook landbouwgronden in het bezit van OCMW's & overheden. De impact hiervan wordt pas duidelijk als Hans het aantal publieke gronden in Oost-Vlaanderen, en de transacties van de afgelopen jaren, in kaart brengt.
Opmerkelijk is de vaststelling dat lokale instellingen weliswaar frequent actief zijn in de verkoop & aankoop van gronden maar dit nauwelijks doen in functie van landbouwdoelstellingen.
Toch vragen deze instellingen steeds meer inspanningen van diezelfde boeren en zijn 160 Oost-Vlaamse boeren direct of indirect afhankelijk van deze gronden.
De talrijke transacties van publieke landbouwgronden stellen de boeren voor diverse problemen. Bij een verkoop is het veelal de bedoeling om de hoogste prijs te bekomen om diverse beleidsdoelstellingen te financieren. Hierdoor worden gronden te vaak verkocht aan zij die niet altijd landbouwdoeleinden vooropstellen. En gemiddeld 15 procent van deze publieke landbouwruimte verliest uiteindelijk haar landbouwdoel.
Hiernaast worden de boeren, die deze gronden pachten, soms genoodzaakt om voor de continuïteit van het bedrijf mee te dingen bij een verkoop.
Dat zet druk op de rendabiliteit en Hans stelt terecht de vraag of deze bedrijven, omwille van hun schuldgraad, in de toekomst nog overgenomen kunnen worden door een volgende generatie.
De vraag is finaal hoe we de resterende publieke gronden kunnen inzetten voor een lokale voedselstrategie. Want ook het beleid heeft er belang bij om voeding te bekijken als een stedelijk vraagstuk. Het onderzoek hoopt dat het beleid zich hierbij dan ook niet verder laat verleiden tot de illusie dat het voldoende is om te berusten in een mondiaal agro-industrieel voedingssysteem. Met de verdere verkoop van landbouwgronden geeft de stad misschien haar belangrijkste instrument uit handen.
Het is niet verwonderlijk dat het onderzoek dan ook pleit voor een landbouwbeleid die de grenzen van de diverse bevoegdheden overstijgt.
Vanuit de praktijk herkennen we deze problematiek: Tal van de Landwijzerboer.inn.en botsen geregeld op de grenzen of de afwezigheid van een ondersteunend beleid. De talrijke voorbeelden waarbij de boerderij van de ene dienst goedkeuring krijgt voor het plaatsen van infrastructuur maar dan botst op rigide handhaving vanuit een andere bevoegdheid zijn exemplarisch te noemen. Voor boer.inn.en die net wél werken aan een agro-ecologisch alternatief voelt het aan alsof ze gedwongen worden naar de uitbating van een eenvoudige akker maïs of gras.
Met een indrukwekkende & druk bijgewoonde doctoraatsverdediging werd de spreekwoordelijke kers op de taart gezet van een lange periode van onderzoek, warme contacten & inspirerende uitwisseling.
Niet verwonderlijk heeft Hans Vandermaelen met succes de wetenschappelijke promotie behaald. We wensen hem daarom vanwege het volledige Landwijzernetwerk van harte proficiat.
Verder willen we Hans ook bedanken voor de integriteit waarmee hij ons netwerk, de boeren, docenten en zijn medecursisten benaderd heeft.
Je kan het doctoraatsonderzoek hier lezen.
Het doctoraatsonderzoek werd breder opgepikt. We delen graag enkele bronnen.
Vilt:
Link: https://vilt.be/nl/nieuws/openbare-besturen-heel-actief-op-grondenmarkt-maar-landbouwvisie-ontbreekt
De Tijd:
https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/vlaanderen/ocmw-s-zetten-landbouwgrond-in-de-uitverkoop/10444664.html
Ilvo:
https://ilvo.vlaanderen.be/nl/nieuws/evolutie-van-publiek-grondbezit-voor-het-eerst-in-kaart
Foto's: Vakgroep Architectuur en Stedenbouw - UGent
Tekening: knipsel uit doctoraat