Ook deze maand zoomen we in op een verdiepend werkstuk van de Gentse tweedejaarscursisten van het leertraject. In deze zomernieuwsbrief lees je hoe Dirk en Koen het aanbod van CSA's (Community Supported Agriculture) in de winter onderzochten. Bovendien waren ze ook geïnteresseerd in de mogelijkheden van het verwerken van lokale producten van de CSA boerderij.
De komende maanden laten we in de nieuwsbrief ook nog andere cursisten aan het woord.
Opzet en motivatie van het onderzoek
Dirk: "In het kader van ons verdiepend werkstuk voor Landwijzer, kozen Koen en ikzelf ervoor om niet enkel idealiter iets te schrijven (hoe zouden wij in het ideale scenario…) maar ons eerst te informeren bij de boeren zelf en van daaruit onze visie op te bouwen. Onderwerp van ons onderzoek: het lokale winteraanbod van de CSA-boer!
Of… hoe kan je in ons klimaat in de winter de leden/oogstaandeelhouders voorzien van de wekelijkse groenten! En… beseffende dat er in de zomer vaak een overaanbod is: wat zijn de mogelijkheden om die overvloed eventueel te verwerken/bewaren en zo de ‘magere maanden’ van het jaar aan te vullen?
De motivatie van ons onderzoek: beiden hebben we een groot respect voor wat de aarde ons te bieden heeft en het laten verloren gaan van de zomerse overvloed vinden we een beetje zonde. Anderzijds vroegen we ons af of het voor een CSA haalbaar is om de leden ook in de winter te voorzien van alle noodzakelijke groenten.
Concreet hebben we resultaten van 13 CSA’s verwerkt én hebben we ook de mogelijkheid gegeven om de leden een vragenlijst voor te leggen. Ook de antwoorden van 77 leden gaven ons een inkijk in de werking van CSA’s. En aangezien we beiden zeer geïnteresseerd zijn om zelf een CSA te starten, toch wel interessant! Dank dus aan al wie de tijd nam om de bevraging in te vullen! Wie de volledige presentatie graag eens doorbladert met alle verwerkte gegevens, stuur gerust een mailtje naar dirkvannoorenberghe@hotmail.com
Hier volgt een beperkte selectie gegevens uit ons onderzoek":
Bevraging CSA-boeren
Het aanbod doorheen het jaar
- Februari, maart, (april): bij de meesten een beperkt aanbod
- December: de meesten: normaal aanbod! Ook november fifty-fifty: overvloed/normaal
- Juli tem oktober: Hoorn des overvloeds!
Aanbod en vraag
We polsten ook naar het aanbod openluchtgroenten en vergeleken dit met ‘de vraag naar’ deze groenten. Dit leek ons interessant om te zien hoe het aanbod afgestemd is op de vraag. Zo zien we dat voor bloemkool, bladkolen, aardpeer, schorseneer, warmoes… er een vrij grote discrepantie is tussen aanbod en vraag.
| Veel | Gemiddeld | Weinig | ||
|---|---|---|---|---|
|
Bladkool Aardpeer |
Sluitkool Wortelen Pastinaak Schorseneer Prei Warmoes |
Wortelpeters Rammenas Raap Koolraap Bietjes Winterpost Veldsla Witlof Groenlof Roodlof Snijselder |
Bloemkool |
Asperges |
| Veel | Gemiddeld | Openlucht | ||
|---|---|---|---|---|
|
Bloemkool Wortelen Prei |
Pastinaak Bietjes Winterpostel Veldsla Witlof Sluitkolen |
Bladkolen Wortelpeters Raap Aardpeer Roodlof (Asperges?) |
Daikon Rammenas Schorseneer Koolraap Warmoes Groenlof Snijselder |
Wat tussen eind september en begin februari?
We informeerden ook naar het aantal zaaiingen en plantingen in de periode tussen eind september en begin februari. En wat bleek: CSA-boeren zitten echt niet stil in die periode van het jaar! Er wordt nog giga-veel gezaaid en geplant in het late najaar!
- Veel bladgewassen (slasoorten, spinazie, kervel, landkers, postelein, raapsteel, landkers, rucola, hertshoornweegbree, paksoi, zuring,
- Maar ook koolrabi, wortel, bloemkool, broccoli, tuinbonen, peultjes, venkel, rode biet, spitskool, Chinese kool, raap, daikon, …
- Zelfs koriander, prinsessenboon, dille, pijplook, fava greens, erwtenscheuten, …
Ook witlof is terug!
- 8 van de 13 kweken zelf hun wortels!
- 4 kopen wortels aan
- 7 tafelen zelf in
- 5 geven wortels mee met deelnemers om thuis in te tafelen
Winter-rust!
Op de vraag: “welke problemen ervaart u op uw bedrijf voor het aanbod in de wintermaanden/vroege voorjaar?”, daarop is het voornaamste antwoord overduidelijk: nood aan winterrust!
Geen enkele van de bevraagde CSA’s koopt groenten in om het (eventueel) eerder schaarse winteraanbod aan te vullen.
Uitproberen!
Op de vraag of CSA-boeren geslaagde experimentjes konden aanbevelen kwamen o.a. volgende tips:
- “Vroege wortel in tunnel”
- “Koolrabi in september uitplanten”
- “De bloemkolen teelt: risico voor vorst maar ik plant half oktober en bedek met vliesdoek als ze vorst geven. Reeds 4 jaar een succes.”
- “winterbloemkolen, dit jaar warmoes in tunnel”
- “koolrabi en worteltjes en … laten overwinteren maar zeer afhankelijk van de winter, te zware vorst zorgt voor snel doorschieten.”
- “Radijzen in januari (gezaaid in november in de tunnels), Chinese kool buiten laat”
- “Late paksoi en koolrabi tussen de tomatenplanten”
Minder bekend?
We vroegen ook naar minder bekende groenten die het goed doen in de winter. Dit waren een paar van de antwoorden.
- Landkers, fava greens
- Tuinbonen en yacon
- Scheutbroccoli en erwtenscheuten
- Malabar spinazie, spaghettibonen en lookstengels
- Palmkool en boerenkool winnen aan populariteit
- Hertshoornweegbree, knolvenkel, warmoes
Bewaren en verwerken
60% van de ondervraagden geeft aan groenten en fruit op te slaan en te bewaren voor de wintermaanden, binnen en buiten niet gekoeld. De helft kuilt ook groenten in. Sommige geven tips aan de leden voor bewaring en andere geven workshops rond het bewaren van groenten. Enkele CSA’s geven aan groenten te fermenteren, in te vriezen en confituur te maken.
Verwerkte producten worden slechts sporadisch aangeboden.
- Algemeen tonen boerderijen interesse in het aanbieden van verwerkte producten
- Maar zien dit niet mogelijk binnen het huidige tijdsschema van hun activiteiten (slechts 1 boerderij geeft aan dat er tijd voor is)
- Er is grote interesse (8/13) om samenwerkingen aan te gaan om verwerkte producten te produceren/aan te bieden.
Ledenbevraging
- 62% van de leden woont in een straal van 5km rond de boerderij, 17% verder dan 10 km!
- De helft van de leden geeft aan erg veel aandacht te geven aan lokaal en seizoensgebonden consumeren.
Goed nieuws voor de CSA-boer!
83% geeft aan zeer tevreden te zijn over het zomeraanbod op de boerderij!
Wat de suggesties ter verbetering betreft gaat het overgrote deel van de opmerkingen over de infrastructuur (wasbak, parkeerruimte, (meer) vuilbakken, mandjes en messen om te oogsten, handdoekjes, krukje voor laarzen uit te doen, afscherming van dieren, mogelijkheid van aanhangtas op wieltjes voor op ‘t veld, (compost)toilet, …), en in mindere mate ook over de communicatie en aanduiding op ’t veld.
Wat de tevredenheidsgraad ivm het winteraanbod betreft, zijn de antwoorden meer verdeeld.
|
1. zeer tevreden |
28.6% |
|
2.eerder tevreden |
5.2% |
|
3.gemiddeld |
24.7% |
|
4.eerder ontevreden |
35.1% |
|
5.niet tevreden |
6.5% |
Wat de suggesties ter verbetering betreft, ook hier gaan de meeste bemerkingen over de infrastructuur: modderige paadjes en drassig, aanleg paadjes, wasbakken, meer afvalbakken, betere aanduiding op ‘t veld, meer rieken, kruiwagens voorzien voor grotere afstanden, verlichting op ‘t veld mbv zonnepanneel, meer gebruik maken van tunnels in de winter…
Op de vraag welke groenten men dan gemist heeft in het winteraanbod konden niet direct eenduidige antwoorden worden gedestilleerd.
Komen oogsten!
Ongeveer een kwart van de bevraagden geeft aan meerdere keren per week te komen oogsten, een ander kwart tweewekelijks en ongeveer de helft wekelijks!
65% van de leden geeft aan in de winter minder vaak te komen oogsten.
Wat is de reden om minder te komen oogsten in de winter?
| Aanbod te beperkt | 23 x |
| Het weer, te nat, te koud |
34 x |
| Na het werk reeds te donker | 31 x |
| De kids willen niet mee | 4 x |
| Antwoorden ivm langere bewaartijd | 12 x |
| Andere: meer groenten die thuis niet gesmaakt worden, teveel werk ... | 2 x |
Verwerking? Interesse!
- Bij het peilen naar interesse in verwerkte producten, indien die zouden gemaakt worden op de boerderij, is er vooral interesse in;
- Gedroogde groenten, fruit en paddestoelen (51)
- Lokale plantaardige oliën (47)
- Kruideninfusies en gomasio’s, bouillons en kruidenzout (36)
- Bier en wijn (31)
- Pesto’s en spreads (30)
- Fruitsappen (29)
- 67% van de deelnemers geeft aan bereid te zijn mee te helpen in verwerking (indien die zou worden aangeboden op de boerderij)
- 94% zou deelnemen aan meewerkmomenten
- 94% zou deelnemen aan een workshop
- De helft van de deelnemers geeft aan bereid te zijn mee te investeren in de verwerkingsactiviteit
- Via jaarlijkse voorafbetaling (11)
- Via investeren in een aandeel in de verwerkingstak (25)
- Win-win (1)